Chiều ngày 20/12/2024, tại Trường ĐHKHTN đã diễn ra chương trình bài giảng đại chúng về Giải Nobel Sinh lý học hoặc Y học 2024: “miRNA và vai trò điều hoà biểu hiện gene sau phiên mã”.
Diễn giả của chương trình là PGS.TS. Đỗ Thị Phúc, Giảng viên cao cấp, Phó trưởng bộ môn Di truyền, Khoa Sinh học, Trường ĐHKHTN – ĐHQGHN.
Năm 2024, giải Nobel Y sinh thuộc về 2 nhà khoa học Victor Ambros và Gary Ruvkun cho công trình nghiên cứu về cơ chế điều hòa gene mới thông qua microRNA. Phát hiện này được coi là một bước đột phá trong lĩnh vực sinh học phân tử, mở ra những hướng nghiên cứu mới về vai trò của microRNA.
Trong bài giảng của mình, PGS.TS. Đỗ Thị Phúc đã thông tin sâu hơn về công trình đạt giải Nobel Y sinh năm 2024 cũng như về tác giả của công trình, từ đó giúp người tham dự hiểu hơn về ý nghĩa công trình nghiên cứu về cơ chế điều hòa gene mới thông qua microRNA.
Vào cuối những năm 1980 của thế kỷ trước, 2 nhà khoa học Victor Ambros và Gary Ruvkun là nghiên cứu sinh sau tiến sĩ tại phòng thí nghiệm của Robert Horvitz - người đã được trao giải Nobel Y sinh năm 2002, cùng với Sydney Brenner và John Sulston vì những khám phá về "Điều hòa di truyền trong phát triển tạng và chết tế bào theo chương trình", mở đường cho việc nghiên cứu tìm hiểu nguyên nhân dẫn tới các căn bệnh liên quan đến tế bào, trong đó có ung thư.
Toàn cảnh hội trường.
Trong phòng thí nghiệm của Horvitz, cả Ambros và Ruvkun đã nghiên cứu loài giun tròn C.elegans, sống tự do (không ký sinh), trong suốt, chiều dài khoảng 1 mm sống trong môi trường đất ôn đới. Mặc dù có kích thước nhỏ, song C.elegans sở hữu nhiều loại tế bào chuyên biệt như tế bào thần kinh và cơ - vốn cũng được tìm thấy ở các loài động vật lớn hơn, phức tạp hơn, khiến loài giun này trở thành một mô hình hữu ích để nghiên cứu cách thức mô phát triển và trưởng thành ở các sinh vật đa bào.
Thông qua việc nghiên cứu giun C.elegans, 2 nhà khoa học đã phát hiện RNA siêu nhỏ, cùng vai trò của chúng trong quá trình điều hòa gene sau phiên mã. Cơ chế này đã thúc đẩy quá trình tiến hóa của các sinh vật ngày càng phức tạp. Các nghiên cứu di truyền chỉ ra rằng các tế bào và mô không phát triển bình thường nếu không có RNA siêu nhỏ. Điều hòa bất thường của RNA siêu nhỏ - có thể góp phần gây ung thư và đột biến ở các gene mã hóa cho RNA siêu nhỏ - đã được tìm thấy ở người, gây ra các tình trạng như mất thính lực bẩm sinh, rối loạn mắt và xương.
PGS.TS. Đỗ Thị Phúc là cựu sinh viên K43 Cử nhân Khoa học tài năng Sinh học, Trường ĐHKHTN – ĐHQGHN. Bà nhận bằng Tiến sĩ do trường Đại học tổng hợp Greifswald, CHLB Đức cấp (năm 2007).
Sau 5 năm làm nghiên cứu sau tiến sĩ tại Viện Max-Planck về Sinh lý học phân tử thực vật ở CHLB Đức, bà về công tác tại Bộ môn Di truyền học, Khoa Sinh học, Trường ĐHKHTN, ĐHQGHN. Năm 2016, bà vinh dự được trao giải thưởng L’OREAL – UNESCO For Women in Science cho nghiên cứu về sự methyl hoá miRNA ở cây lúa. Năm 2018, bà là đại diện của Việt Nam tham gia giải thưởng ASEAN-US Science Prize for Women. Năm 2019, dưới sự tài trợ của quỹ Fulbright, Hoa Kì bà đã tham gia trao đổi nghiên cứu khoa học tại Trường University of Nebraska–Lincoln, Hoa Kì với tư cách học giả thỉnh giảng.
PGS.TS. Đỗ Thị Phúc quan tâm và yêu thích nghiên cứu trong lĩnh vực di truyền học phân tử, ứng dụng công nghệ gene/ADN, công nghệ omics phục vụ phát triển nông nghiệp bền vững, môi trường xanh và bảo vệ sức khỏe con người.
Diễn giả và sinh viên chụp ảnh kỷ niệm.